Populatiemonitoring rond de provinciegrens
Door verspreidingsgegevens in kaart te brengen kunnen we de ontwikkeling van een populatie zichtbaar maken. Zo laat onderstaande reeks kaarten de treurige historische achteruitgang zien van het verspreidingsareaal van de das (Meles meles) in Nederland tussen 1900 en 1980 (Bron: Dirkmaat, 1996).
Figuur 1. Verspreidingsgebied das tussen 1900 en 1980
De laatste decennia gaat het door wettelijke bescherming en ontsnipperingsmaatregelen weer wat beter met dassen in Nederland. Oud leefgebied wordt geherkoloniseerd en versnipperde dassenpopulaties groeien langzamerhand dichter naar elkaar toe.
Zonder het zichzelf te realiseren heeft Jan Oosterman uit Deventer jarenlang een belangrijk stukje van deze herkolonisatie-puzzel onder de loep genomen tussen 2002 en 2019 op de grens van Salland de Achterhoek. Als vrijwilliger bij de Zoogdiervereniging Nederland is Jan jarenlang betrokken geweest bij het zoogdieronderzoek en met name de dassen rond Bathmen en wijde omgeving. Wat in 2002 begon als een goede daad richting een individuele das, groeide uit tot een ware dassenpopulatiemonitoring. Als vrijwilliger had ik de eer om de laatste vijf jaar samen met Jan dit werk op te pakken en ook af te ronden. We bezochten samen vele burchtlocaties, verzamelden duizenden wildcamerabeelden en stonden boeren en omwonenden bij met raad en daad. De monitoring van Oosterman heeft belangrijke en gedetailleerde informatie verzameld over de verspreiding van dassen welke wordt weergegeven op onderstaande kaart.
Figuur 2. Verspreiding van dassen op de grens van Salland en de Achterhoek.
Op basis van de gegevens van Jan en aanvullende gegevens uit de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) heeft Silvavir bijgaande GIF animatie gemaakt wat een impressie van de herkolonisatie van de das in dit gebied visualiseert.
Figuur 3. Herkolonisatie van das (Meles meles) op de grens van Salland en de Achterhoek: 1960-2021. Bron: NDFF
NB. De animatie geeft een iets rooskleurigere weergave van de werkelijkheid weer omdat nieuwe vestigingslocaties blijvend worden weergegeven terwijl deze in werkelijkheid na verloop van tijd weer verlaten kunnen zijn. Een andere duidelijke kanttekening is dat het geen representatieve weergave is voor de rest van het land. Niet in alle delen van Nederland gaat het zo goed met de das als in de regio Deventer. Zo zijn er recente berichten van achteruitgang van das op de Veluwe, wat jaren gezien werd als een kerngebied van waaruit herkolonisatie plaats vond.
Jan leeft inmiddels niet meer maar zijn geest leeft voort. Mede dankzij het werk van Jan gaat het goed met dassen en hun verspreiding in de omgeving van Deventer. We hebben daarom besloten de structurele monitoring ten behoeve van bescherming en educatie stop te zetten en ons werkgroepje op te heffen.
Het artikel ‘De das op de grens van twee werelden‘ over het werk van Oosterman, wat in 2019 verscheen in het populair wetenschappelijk tijdschrift ‘Zoogdier’, is achteraf een mooie samenvatting en afsluiter gebleken voor het werk van Jan. Het geeft bovendien een mooi overzicht weer van de opmars van de das in dit deel van Nederland.
- De das op de grens van twee werelden (pdf)
- In Memorian Jan Oosterman (pdf)
- Herkolonisatie van das (Meles meles) op de grens van Salland en de Achterhoek: 1960-2021. Bron: NDFF (gif)
